Een onbedoelde zwangerschap: 'Het begint met luisteren'

Interviewstudie: Het begint met luisteren

Uit de interviewstudie blijkt dat er nog altijd veel taboe, schaamte, en schuldgevoel is, zelfs als mensen niet zoveel moeite met een onbedoelde zwangerschap hebben. We houden als maatschappij het beeld in stand, dat een onbedoelde zwangerschap iets zwaars is. Het kán zwaar zijn, en het is in elk geval niet leuk, maar in heel veel gevallen komt men er snel en prima bovenop, wanneer het besluit voor uitdragen of abortus eenmaal is genomen en men erachter kan staan. 

Hetzelfde zien we terug wanneer het over anticonceptie gaat. Mensen voelen zich dom en stom als daarin iets onverwachts anders loopt. Ze zijn ontevreden met anticonceptie, en weten niet goed wat te doen. Ze ervaren weinig ruimte voor een echt gesprek over deze twijfels in de reguliere zorg. 

Hoewel zorgverleners aangeven dat zij streven naar een open, veilige en oordeel loze benadering in gesprekken over onbedoelde zwangerschap, blijkt dat dit ideaal niet altijd wordt waargemaakt. Tegelijkertijd ervaren zorgverleners ook knelpunten in de zorg rondom onbedoelde zwangerschap, zoals fragmentatie, gebrek aan samenwerking en onvoldoende kennis van e-learnings en richtlijnen.

Op basis van het onderzoek en expertconsultaties pleiten wij dan ook o.a. voor:

• Meer aandacht voor de door het Fiom ontwikkelde e-learnings en leidraad voor zorgverleners. 
• Goed vindbare informatie over onbedoelde zwangerschap, keuzehulp, en ook waar je bijvoorbeeld een spiraal kunt laten plaatsen (al dan niet met pijnbestrijding). 
• Realistische beeldvorming over abortus én het uitdragen van een onverwachte zwangerschap.
• Breed toegankelijke anticonceptiezorg, zonder drempels, als randvoorwaarde voor dat luisterende en oordeelvrije gesprek, óók op momenten dat je even echt niet meer weet wat je zou willen doen aan anticonceptie, en ja, óók zeker met mannen.

Ontwikkeling leidraad en routekaart voor betere zorg aan onbedoeld zwangere vrouwen in het AZC

Om de zorg aan onbedoeld zwangere vrouwen te verbeteren, werd in Noord-Nederland een learning community (LC) opgezet: een groep met o.a. ervaringsdeskundigen, onderzoekers, verloskundigen en huisartsen (in opleiding) en een belangenbehartiger. Deze groep kwam acht keer bijeen en werkte volgens de methode van participatief actieonderzoek (PAO), waarbij alle betrokkenen actief meedachten en meebeslisten. Het resultaat was een leidraad en routekaart voor onbedoeld zwangere vrouwen in het AZC, ontworpen door Hollandse Meesters en vertaald in het Engels, Arabisch en Tigrinya. Deze hulpmiddelen ondersteunen zorgverleners bij gesprekken met vrouwen en geven vrouwen inzicht in hun keuzemogelijkheden.

In een pilotstudie werd vervolgens onderzocht hoe bruikbaar deze materialen in de praktijk zijn. Zorgverleners gaven aan dat de leidraad en routekaart hen helpen bij het voeren van respectvolle, cultuur-sensitieve gesprekken. Bij de routekaart is voorzichtigheid geboden bij zelfstandig gebruik, vanwege het risico op misinterpretatie.
Zorgverleners geven aan dat een aanvullende training, bijvoorbeeld via e-learning waardevol zou zijn. Hierin kunnen zij leren hoe ze op een respectvolle manier omgaan met onbedoelde zwangerschappen bij vrouwen met een vluchtelingenachtergrond.

GezondheidsZorg Asielzoekers (GZA Healthcare), die zorg verleent in asielzoekerscentra, ziet potentie in de materialen en overweegt deze breder beschikbaar te maken via hun interne website. Ook wordt gedacht aan vertalingen in meer talen. De opzet van de LC als participatief platform bleek waardevol door de ruimte voor verschillende perspectieven en gezamenlijke besluitvorming.